Trong những cuộc vui bạn bè hay những buổi tiệc tùng, không ít lần bạn bắt gặp những người uống hết cốc này đến cốc khác mà dường như vẫn giữ được vẻ tỉnh táo đáng ngạc nhiên. Trong khi những người khác đã bắt đầu đỏ mặt, nói năng líu lo, thì họ vẫn trò chuyện rôm rả và kiểm soát được mọi hành động. Bạn có bao giờ thắc mắc tại sao lại có sự khác biệt này? Phải chăng họ có “bí kíp” gì đặc biệt? Thực tế, có rất nhiều yếu tố phức tạp đằng sau khả năng “uống bia như nước lã” mà không bị say của một số người. Hãy cùng chúng tôi đi sâu vào những lý do thú vị này nhé!
Giải mã những “siêu năng lực” giúp bạn “kháng cự” cơn say
Không phải ai khi uống bia cũng sẽ trải qua cùng một mức độ tác động của cồn. Khả năng “chống say” của mỗi người là khác nhau, và nó phụ thuộc vào sự kết hợp của nhiều yếu tố sinh lý và hành vi:
- Khả năng dung nạp (Tolerence) – “Lớp áo giáp” được rèn luyện: Đối với những người thường xuyên tiêu thụ bia hoặc các loại đồ uống có cồn khác, cơ thể họ đã dần thích nghi và phát triển khả năng dung nạp alcohol cao hơn. Điều này có nghĩa là hệ thống enzyme trong gan, đặc biệt là alcohol dehydrogenase (ADH) và aldehyde dehydrogenase (ALDH), trở nên hiệu quả hơn trong việc phân hủy và loại bỏ alcohol ra khỏi cơ thể. Bên cạnh đó, não bộ của họ cũng có thể đã điều chỉnh để ít nhạy cảm hơn với tác động của alcohol. Một người uống bia thường xuyên có thể uống một lượng đáng kể mà vẫn cảm thấy tỉnh táo hơn nhiều so với một người hiếm khi uống, người mà chỉ một lượng nhỏ cũng có thể khiến họ cảm thấy chếnh choáng.
- Tốc độ “nhâm nhi” – Chìa khóa kiểm soát nồng độ cồn: Gan chỉ có thể xử lý một lượng alcohol nhất định trong một khoảng thời gian nhất định (trung bình khoảng một đơn vị cồn tiêu chuẩn mỗi giờ đối với một người trưởng thành khỏe mạnh). Nếu bạn uống bia quá nhanh, lượng alcohol sẽ vượt quá khả năng xử lý của gan, dẫn đến việc nồng độ cồn trong máu tăng vọt, gây ra các triệu chứng say xỉn. Ngược lại, việc uống chậm rãi, nhấm nháp từng ngụm sẽ cho phép gan có đủ thời gian để chuyển hóa alcohol, giúp duy trì nồng độ cồn trong máu ở mức thấp hơn và kéo dài sự tỉnh táo.
- “Bức tường” thức ăn – Lá chắn bảo vệ dạ dày: Thức ăn, đặc biệt là những loại giàu protein, chất béo và chất xơ, đóng vai trò như một “bức tường” ngăn chặn quá trình hấp thụ alcohol ở dạ dày và ruột non. Chất béo và protein làm chậm quá trình làm rỗng dạ dày, khiến alcohol được giải phóng vào ruột non một cách từ từ hơn, nơi nó được hấp thụ vào máu. Điều này giúp nồng độ cồn trong máu tăng lên một cách chậm rãi và ổn định hơn, giảm nguy cơ bị say nhanh. Một bữa ăn no đủ trước khi uống bia chắc chắn sẽ giúp bạn “trụ vững” hơn so với việc uống bia khi bụng đói.
- Vóc dáng và thành phần cơ thể – “Tỷ lệ vàng” của sự tỉnh táo: Alcohol hòa tan tốt trong nước, và cơ thể chúng ta có tỷ lệ nước khác nhau tùy thuộc vào trọng lượng và thành phần cơ thể (tỷ lệ cơ bắp so với mỡ). Những người có trọng lượng cơ thể lớn hơn thường có tổng lượng nước trong cơ thể cao hơn, giúp pha loãng alcohol hiệu quả hơn, dẫn đến nồng độ cồn trong máu thấp hơn sau khi uống cùng một lượng bia so với người có cân nặng nhỏ hơn. Tương tự, cơ bắp chứa nhiều nước hơn mỡ, vì vậy những người có tỷ lệ cơ bắp cao hơn cũng có xu hướng ít bị say hơn.
- “Cỗ máy” trao đổi chất – Hiệu suất cá nhân: Tốc độ trao đổi chất của mỗi người là khác nhau, được quy định bởi yếu tố di truyền, tuổi tác, giới tính và tình trạng sức khỏe tổng thể. Những người có hệ trao đổi chất nhanh hơn sẽ xử lý alcohol nhanh hơn, giúp giảm thiểu thời gian và mức độ tác động của cồn lên cơ thể. Các enzyme như ADH và ALDH hoạt động với hiệu suất khác nhau ở mỗi người, ảnh hưởng trực tiếp đến tốc độ phân hủy alcohol.
- “Nguồn sống” hydrat hóa – Sự pha loãng kỳ diệu: Alcohol có tác dụng lợi tiểu, khiến cơ thể mất nước. Tình trạng mất nước có thể làm tăng cảm giác say và các triệu chứng khó chịu khác. Việc duy trì cơ thể đủ nước bằng cách uống nước lọc xen kẽ với bia sẽ giúp pha loãng nồng độ cồn trong máu và hỗ trợ quá trình đào thải alcohol, giúp bạn cảm thấy tỉnh táo hơn.
- “Sức mạnh” của loại bia – Nồng độ cồn quyết định: Rõ ràng, loại bia bạn chọn sẽ có tác động trực tiếp đến mức độ say. Các loại bia có nồng độ cồn thấp (ví dụ: bia lager nhẹ với ABV dưới 4%) sẽ có ít tác động gây say hơn so với các loại bia thủ công có nồng độ cồn cao (ví dụ: IPA với ABV trên 7%). Việc lựa chọn những loại bia có nồng độ cồn phù hợp với tửu lượng của bản thân là một yếu tố quan trọng để kiểm soát cơn say.
- “Lăng kính” tâm lý – Kỳ vọng và trạng thái tinh thần: Đôi khi, yếu tố tâm lý cũng đóng một vai trò nhất định trong việc bạn cảm nhận được mức độ say. Nếu bạn có tâm trạng thoải mái, tự tin và kỳ vọng rằng mình sẽ không bị say, bạn có thể cảm thấy tỉnh táo hơn. Ngược lại, nếu bạn đang căng thẳng, mệt mỏi hoặc lo lắng, alcohol có thể tác động đến bạn nhanh hơn và mạnh mẽ hơn.
Cảnh giác với “vỏ bọc” tỉnh táo
Điều quan trọng cần nhấn mạnh là cảm giác tỉnh táo có thể đánh lừa bạn. Ngay cả khi bạn cảm thấy mình hoàn toàn bình thường sau khi uống bia, nồng độ cồn trong máu của bạn vẫn có thể đủ cao để làm suy giảm khả năng phán đoán, giảm sự tập trung và làm chậm phản xạ. Việc điều khiển phương tiện giao thông hoặc vận hành máy móc trong tình trạng này là vô cùng nguy hiểm, không chỉ cho bản thân bạn mà còn cho những người xung quanh. Đừng chủ quan dựa vào cảm giác cá nhân mà hãy luôn tuân thủ các quy định về nồng độ cồn cho phép khi tham gia giao thông.
Đập tan những lầm tưởng về “thuốc giải” say
Có rất nhiều lời khuyên truyền miệng về cách “giải rượu” nhanh chóng hoặc uống bia không say như uống dầu ăn, ăn đồ chua, uống cà phê đậm đặc hay tắm nước lạnh. Tuy nhiên, hầu hết những phương pháp này đều không có hiệu quả thực sự trong việc làm giảm đáng kể nồng độ cồn trong máu. Chúng có thể giúp bạn cảm thấy tỉnh táo hơn một chút do tác động của caffeine hoặc sự tỉnh táo tạm thời do lạnh, nhưng chúng không thể đẩy nhanh quá trình chuyển hóa alcohol của gan. Cách duy nhất để giảm nồng độ cồn trong máu là thời gian.
Sự khác biệt cá nhân – Không ai giống ai
Ngoài những yếu tố đã đề cập, còn có những yếu tố cá nhân khác có thể ảnh hưởng đến cách cơ thể bạn phản ứng với alcohol, chẳng hạn như giới tính (phụ nữ thường có nồng độ cồn trong máu cao hơn nam giới sau khi uống cùng một lượng alcohol do sự khác biệt về tỷ lệ nước trong cơ thể và quá trình trao đổi chất), tuổi tác (người lớn tuổi thường nhạy cảm hơn với tác động của alcohol) và tình trạng sức khỏe tổng thể.
Lời kết
Khả năng uống bia mà không say là một hiện tượng phức tạp, chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố sinh lý, hành vi và thậm chí cả tâm lý. Dù bạn có thuộc nhóm người “uống mãi không say” hay không, điều quan trọng nhất vẫn là uống có trách nhiệm, biết giới hạn của bản thân và luôn đặt sự an toàn lên hàng đầu. Đừng bao giờ đánh giá thấp tác động của alcohol chỉ vì bạn không cảm thấy say, và hãy luôn đưa ra những quyết định sáng suốt khi tham gia các hoạt động sau khi đã uống bia.
